ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΚΑΙ "ΑΝΟΙΧΤΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ"

Καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα και ακόμη περισσότερο στις αρχές του 21ου, η Ορθοδοξία βρίσκεται αντιμέτωπη με πολλές και πρωτόγνωρες προκλήσεις που την καλούν σε ριζική επανεξέταση της ταυτότητάς της. Οι ποικίλες ανακατατάξεις και ραγδαίες μεταβολές σε πολιτικό, κοινωνικό και πνευματικό επίπεδο στη διάρκεια των ετών αυτών έχουν καταστήσει επιτακτική αναγκαιότητα την ειλικρινή συνάντηση της Ορθόδοξης Εκκλησίας και θεολογίας με τις αναζητήσεις της μετα-νεωτερικής πλουραλιστικής κοινωνίας, η οποία δείχνει συχνά να πορεύεται χωρίς πυξίδα. Η αναγκαιότητα συνάντησης και διαλόγου της Ορθοδοξίας με τον περιβάλλοντα κόσμο, το αίτημα εξόδου από τον κλειστό εαυτό της, δεν συνιστά επιταγή επιβαλλόμενη από την εκάστοτε συνάφεια και συγκυρία αποτελεί εξάπαντος απόρροια της βαθιάς θεολογικής αυτοσυνειδησίας της και της πίστης της. Αφ’ ενός μεν η θεμελιακή πίστη σ’ έναν Θεό Τριαδικό που υπάρχει καθ’ εαυτός αλλά και φανερώνεται στη Δημιουργία ως διαρκής διάλογος εν κοινωνία αγάπης και ελευθερίας, και αφ᾽ ετέρου η ίδια η πραγματικότητα του θεανθρώπινου διαλόγου όπως εκφράζεται πρωταρχικά στο ίδιο το γεγονός της ενσάρκωσης του Υιού και Λόγου του Θεού στην ιστορία, επιβεβαιώνουν και εκφράζουν τις βαθιές ρίζες της διαλογικής και σχεσιακής ταυτότητας της εκκλησιαστικής Ορθοδοξίας.

Βιώνοντας η Εκκλησία στην καθημερινή της πρακτική τον εγγενή αυτό χαρακτήρα ανοικτότητας και διαλογικότητας απέναντι στον κάθε άλλο, σύντομα θα συνειδητοποιήσει ότι ή ίδια η ύπαρξή της διέρχεται μέσα από τη γόνιμη και διαρκή συνάντησή της με τον σημερινό, πραγματικό κόσμο, με τα ποικίλα αδιέξοδα και δυνατότητές του, έναν κόσμο που απέχει πολύ από ότι εκφράζει κάποιο ένδοξο ιστορικό ή φαντασιακό παρελθόν. Το τελευταίο προσφέρει  την Εκκλησία μόνο μια ψευδαίσθηση ασφάλειας και καθαρότητας από τη δήθεν ρυπαρότητα της συγκαιρινής εκκοσμικευμένης κοινωνίας.

Αν και για δεκαετίες ολόκληρες η γόνιμη συνάντηση με τις απαιτήσεις της μετα-νεωτερικότητας αναβαλλόταν ή προκαλούσε στην Ορθοδοξία αισθήματα φόβου και δισταγμού, η συνάντηση αυτή δείχνει πλέον όχι μόνο αναγκαία αλλά και αναπόφευκτη στο βαθμό που η ίδια η Εκκλησία και θεολογία εξακολουθεί να παραμένει δεκτική στη δημιουργική και ανανεωτική αύρα του Πνεύματος.
Ο Παράκλητος την καλεί με προφητικό τρόπο να κηρύττει διαρκώς το ευαγγέλιο, να εργάζεται για την εκ νέου και συνεχή ενσάρκωση του λόγου του Θεού, αποβλέποντας στη σωτηριολογική αντιμετώπιση των προβλημάτων και των υπαρξιακών εκκρεμοτήτων της ανθρωπότητας.

Η τελευταία, πάρα την τεράστια πρόοδο στην καλλιέργεια και εμπέδωση των αρχών της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ελευθερίας του λόγου, της αξιοπρέπειας και της αυταξίας του ανθρώπινου υποκειμένου, παραμένει διαρκώς εκκρεμής ή λαμβάνει στάση αμυντική απέναντι στις προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει στο πλαίσιο μιας «ανοικτής κοινωνίας» και ενός πλουραλιστικού κόσμου, όπου η συνάντηση και συνύπαρξη των ποικίλων αξιών, παραδόσεων και ιδεολογιών δεν είναι ούτε εύκολη ούτε πάντοτε δυνατή χωρίς προβλήματα.

Σήμερα παρατηρούνται ποικίλες εντάσεις στις σύγχρονες ευρωπαϊκές κοινωνίες, όπως λ.χ. η αναβίωση ολοκληρωτικών ιδεολογιών που επιδιώκουν με αφορμή την υφέρπουσα οικονομική κρίση να εκμεταλλευτούν τα πάθη και τις αδυναμίες των ανθρώπων, οι τάσεις περιστολής και περιορισμού των ατομικών ελευθεριών και των δημοκρατικών αξιών λόγω της αναβίωσης του θρησκευτικού φονταμενταλισμού, ο οποίος στο όνομα του οποιουδήποτε θεού και της θρησκείας είναι έτοιμος να αιματοκυλήσει την ανθρωπότητα, η συστηματική εξαχρείωση και απογύμνωση του ανθρώπου από τις ανθρωπολογικές σταθερές της αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της ισότητας κ.ο.κ. Απέναντι σε αυτές τις προκλήσεις η Ορθοδοξία είναι σε θέση να προσφέρει ελπίδα και μια εναλλακτική πρόταση ζωής, βοηθώντας τον άνθρωπο να ατενίζει το μέλλον με μεγαλύτερη πίστη και αισιοδοξία.

Με αφετηρία, από τη μια, το αγαπητικό-κοινωνιακό-θυσιαστικό ήθος, όπως αυτό φανερώθηκε στην αυτο-αποκάλυψη του Τριαδικού Θεού στο πρόσωπο του Χριστού και με επίκεντρο, από την άλλη, τον προσωπικό τρόπο ύπαρξης που συγκεφαλαιώνει ολόκληρη τη σωτηριολογική πρότασή της για τον άνθρωπο, η Ορθόδοξη Εκκλησία και η κριτική/προφητική της φωνή, η θεολογία, μπορούν να προτείνουν ένα διαφορετικό μοντέλο ζωής και κοινωνικής συμβίωσης όπου ο σεβασμός στην απολυτότητα της προσωπικής ελευθερίας και ετερότητας θα αποτελεί θεμελιώδη πολιτισμική προϋπόθεση συνύπαρξης μεταξύ των διαφόρων λαών και πολιτισμών. Το ανθρωπολογικό ιδεώδες του προσώπου, όπως σαρκώνεται διαχρονικά στην εμπειρία και τη ζωή των μελών του ευχαριστιακού σώματος και μαρτυρείται στα βιβλικά, πατερικά, λειτουργικά και κανονικά κείμενα της Ορθοδοξίας, χωρίς να αποτελεί εύκολο και άκοπο εγχείρημα, αποτελεί το πλέον πολύτιμο δώρο που μπορεί η Ορθοδοξία να προσφέρει στο σύγχρονο άνθρωπο, ο οποίος καλείται να προγευτεί έστω και εκ μέρους στον νυν καιρό της ιστορίας την ελευθερία των «υιών του Θεού».

Στην προοπτική αυτή η Εκκλησία δεν θα πρέπει ποτέ να λησμονήσει ότι δεν λαμβάνει την ταυτότητά της πρωτίστως από το παρελθόν ή το παρόν, αλλά προεχόντως από το μέλλον, από την ερχόμενη Βασιλεία, της οποίας η πρόγευση στο πλαίσιο της ευχαριστιακής σύναξης την προστατεύει από το διαρκή διπλό πειρασμό τόσο της εκκοσμίκευσής της όσο και της ιστορικής περιθωριοποίησης, κάτι που θα καθιστούσε τη σωτηριολογική της πρόταση χωρίς νόημα. Η δε ενεργός και δημιουργική παρουσία της Εκκλησίας στο δημόσιο χώρο, μακριά από επιδιώξεις και φαντασιώσεις μιας οποιασδήποτε ευνοϊκής και προνομιακής μεταχείρισης λόγω ενός ένδοξου ιστορικού ρόλου, αλλά με απόλυτο σεβασμό στους όρους και τους κανόνες λειτουργίας του χώρου αυτού, θα είναι σε θέση να της προσφέρει ποικίλα εχέγγυα για την απρόσκοπτη πορεία της στην ιστορία, επικεντρώνοντας αφενός τις δυνάμεις της στην ανακούφιση του πόνου του ανθρώπου και προβάλλοντας αφετέρου με έμφαση το διαλογικό ήθος που οφείλει να τη χαρακτηρίζει όχι μονάχα σε επίπεδο θεολογικών προϋποθέσεων και αρχών, αλλά και σε επίπεδο εσωτερικής οργάνωσης και λειτουργίας, τόσο ως εγκόσμιου θεσμού, αλλά και ως τρόπου υπάρξεως που εικονίζει την ενότητα ολόκληρης της ανθρωπότητας στην ερχόμενη από τα έσχατα Βασιλεία.

Για να "κατεβάσετε" και να διαβάσετε το πρόγραμμα, πατήστε εδώ.