Η Ιερά Μητρόπολη Δημητριάδος και Αλμυρού αφουγκραζόμενη την αγωνία της κοινωνίας και ειδικότερα των εκπαιδευτικών και των γονέων σε σχέση με την ανεξέλεγκτη χρήση του διαδικτύου και την επικίνδυνη αυτοπροβολή στα ηλεκτρονικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στήριξεγια έκτη συνεχή χρονιά την πρωτοβουλία που ανέλαβαν ηΑκαδημία Θεολογικών Σπουδών με την Κοιν.Σ.Επ. “ΠΟΡΕΙΑ ΥΓΕΙΑΣ”και τη συνεργασία τουΣυνδέσμου Νέων της Ι. Μητροπόλεως Δημητριάδοςμε τίτλο « Διάλογοι Θεολογίας και Ψυχολογίας».
Με επιτυχία πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 28 Απριλίου 2018, και ώρα 7:30 μ.μ.στην κατάμεστη αίθουσα Forum (την οποία ευγενώς παραχώρησε ο Όμιλος Μουστακαλή του Ξενοδοχείου Park ), παρουσία του Σεβ. Μητροπολίτη Δημητριάδος κ. Ιγνατίου, εκδήλωση με θέμα: «Ναρκισσισμός και αυτοθεματοποίηση» . Προσκεκλημένοι ομιλητές ήταν ο κ. Γεώργιος Κίσσας, Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπευτής, με τίτλο ομιλίας « Ναρκισσισμός και αυτοθεματοποίηση στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης» και οπ. Βασίλειος Θερμός, Ψυχίατρος παίδων και εφήβων, Επίκ. Καθηγητής Ανωτ. Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθηνών, με τίτλο ομιλίας « Η αυτοθεματοποίηση ως κουλτούρα ψυχικής παλινδρόμησης». Την εκδήλωση συντόνισε η κ. Ιωάννα Γεωργιάδου, Κοινωνική Κλινική ψυχολόγος, Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια
Σ’ αυτό το πλαίσιο και με την παρέμβαση των διακεκριμένων ομιλητών που απευθύνθηκαν στο ευρύ κοινό και επικεντρώθηκαν σε ένα από τα μείζονα ψυχοκοινωνικά και προσωπικά προβλήματα της εποχής μας, διαμορφώθηκε γόνιμο έδαφος και κατάλληλο κλίμα ανταλλαγής απόψεων και ιδεών γύρω από το κύριο θέμα της βραδιάς. Με βάση τον επιστημονικό λόγο της παιδαγωγικής, της θεολογίας και της ψυχολογίας συναντήθηκαν συνομίλησαν διακεκριμένοι επιστήμονες με το κοινό, θέτοντας επί τάπητος κρίσιμα θέματα που συναντούν πολύπλευρα υπαρξιακά ερωτήματα.
Οι ομιλητές εστίασαν τις εισηγήσεις τους στο γεγονός ότι ο άνθρωπος του σήμερα είναι περισσότερο από ποτέ ο άνθρωπος της οθόνης. Η απρόσωπη υπερπληροφόρηση μάς κατακλύζει και ενήλικες και ανήλικοι ασχολούνται εμμονικά με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Δύσκολα αντιστέκεται κανείς στις οθόνες κινητών, tablets και ηλεκτρονικών υπολογιστών, που προσφέρουν ανά πάσα στιγμή τη δυνατότητα να κοινοποιήσεις την παρουσία σου, να κάνεις like, να δηλώσεις follow, να φωτογραφηθείς και να φωτογραφίσεις λεπτομέρειες της καθημερινής ζωής.
Ο πρώτος ομιλητής κ. Γεώργιος Κίσσας ανέλυσε τον ορισμό του όρου «ναρκισσισμός» - παθολογικόςκαι φυσιολογικός. Ανέδειξετα αίτια και τις εκφάνσεις τουστη ζωή των ανθρώπων που ζουν στον άξονα του ναρκισσισμού και επισήμανε ότι τα κύρια χαρακτηριστικά του παθολογικού ναρκισσισμού,δηλαδή το αίσθημα μεγαλείου, ο ακραίος εγωκεντρισμός και η έντονη απουσία ενδιαφέροντος για τους άλλους με κύριους αμυντικούς μηχανισμούς την εξιδανίκευση του εαυτού, την τάση για τελειοθηρία και την υποτίμηση των άλλων, σταδιακά οδηγεί στην ολοκληρωτικά καλή ή κακή αίσθηση του εαυτού. Όταν ο άνθρωπος βρίσκεται στον άξονα του παθολογικού ναρκισσισμού επιδιώκεικατά τη θεραπεία του την τελειοποίηση του εαυτού και όχι την την ανακάλυψη και κατανόηση τρόπων για την αντιμετώπιση των αναγκών του. Αντίθετα ο φυσιολογικός ναρκισσισμός εκδηλώνεται με αγάπη για τη ρεαλιστική ιδέα του εαυτού, που αρτιώνει διάφορες πλευρές του και καταφέρνει να αγαπήσει και να συνδεθεί με τους άλλους.
Επιπλέον,ο ομιλητής αναφέρθηκε στην ανθρώπινη ματαιοδοξία και τη διαχρονικότητά της η οποία ικανοποιούνταν μέσα από πορτρέτα και γύψινα προπλάσματα καθώς και με αγάλματα και προτομές. Σήμερα, η μαζικότητα του φαινομένου με την έκθεση φωτογραφιών για την απόσπαση όσο το δυνατόν περισσότερων “like” στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η κατάργηση των ορίων μεταξύ ιδιωτικού και δημοσίου, αποτελεί τρόπο έκφρασης απλών καθημερινών ανθρώπων έως και επωνύμων καλλιτεχνών, πολιτικών κ.α.
Σε κοινωνικό επίπεδο η σύγχρονη κοινωνία μετατοπίζεται στο ναρκισσιστικό άξονα και διαμορφώνει ναρκισσιστική κουλτούρα, με βασικό χαρακτηριστικό την υπερκατανάλωση αγαθών για χάρη του εαυτού μας και την κυρίαρχη αντίληψη ότι ο εαυτός μας αποτελεί αποκορύφωμα του πολιτισμού και γι’ αυτό δε χρειάζεται να ασχοληθούμε με το παρόν και το μέλλον.Παράλληλα, η άρνηση της ενηλικίωσης οδηγεί στην αδυναμία διατήρησης της σχέσης και της επιτυχίας στην οικογενειακή ζωή, ενώ η αγένεια θεωρείται «αυτοέκφραση» και ο εγωισμός «αυτοπραγμάτωση».
Ο κ. Κίσσας επισήμανε ότι το βιβλίο του καθηγητή Θεοφάνη Τάση «Η επιμέλεια του εαυτού στην εικονιστική κοινωνία» συνετέλεσε καθοριστικά στη διαμόρφωση της προσωπικής του άποψης επί των συνεπειών της χρήσης των ηλεκτρονικών μέσων επικοινωνίας στη ζωή.Τόνισε ότι, με βάση το βιβλίο, το υποκείμενο εργάζεται, επικοινωνεί, διασκεδάζει, ασκεί εξουσία εξεικονίζοντας, εν ολίγοις υπάρχοντας συγχρόνως ως σώμα στη φυσική πραγματικότητα και ως εικόνα στο διαδίκτυο, με βάση κυρίως την όραση και την ακοή. Έχει εκαντοντάδες φίλους στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης και λιγότερους στο φυσικό κόσμο. Μοιράζεται την εικόνα και σπανιότερα τον εαυτό του ενώ άλλοτε μεν φροντίζει με αυτάρκεια το σώμα του λησμονώντας την φθαρτότητα και άλλοτε αδιαφορεί για την υγεία, θεωρώντας την αυτονόητη.
Επίσης,ο μετασχηματισμός του τόπου και του χρόνου είναι γεγονός, γιατί το «εδώ» και το «αλλού» της φυσικής πραγματικότητας γίνεται «παντού». Ο τόπος γίνεται χώρος και δεν νοηματοδοτείται από τους παρόντες. Στο χρόνο όλα διαστέλλονται σε ένα «τώρα» ενώ το εικονιστικό υποκείμενο επικοινωνεί προτιμώντας το γραπτό λόγο από τη φωνή. Συνέπεια όλων αυτών είναι μια ιδιάζουσα εικονιστική μοναξιά, μοναξιά μαζί με τους άλλους γιατί με τους περισσότερους απ’ αυτούς δε θα συναντηθεί ποτέ, δε θα μοιραστεί σημαντικές στιγμές της πραγματικής ζωής. Παρ’ ότι είναι μέλος διαδυκτιακών ομάδων οι δεσμοί είναι χαλαροί και οι δράσεις στο διαδίκτυο δύσκολες και βραχύβιες.
Το εικονιστικό υποκείμενο δημιουργεί οποιαδήποτε εικόνα του εαυτού, την οποία μπορεί να αλλάζει ανά πάσα στιγμή. Μόνιμη αγωνία του στην πραγματικότητα αποτελεί η διατήρηση και ανταπόκριση της εικόνας που ο ίδιος δημιούργησε. Στην εικονιστική κοινωνία ο θάνατος αποτελεί ταμπού γι’ αυτό άλλωστε μέσω της εξεικόνισης απωθείται η θνητότητα. Τέλος, το πένθος εξατομικεύεται ψηφιοποιημένο, με αναρτήσεις βίντεο των νεκρών ακόμη και διατήρηση του προφίλ τους, το άναμμα κεριών σε ιστοτόπους πένθους κ.α.
Ο δεύτερος στη σειρά του προγράμματος ομιλητής π. Βασίλειος Θερμός τόνισε την αρχετυπική σημασία του καθρεπτίσματος του ανθρώπου στο βλέμμα του άλλου σαν μια διαδικασία σύμφυτη με την ένταξη στην κοινότητα (οικογένεια, συγγενείς,χωριό, Εκκλησία, δημόσιο χώρο, μέσα δικτύωσης) όπως αυτές οι κοινότητες διαμορφώθηκαν στα τρία πολιτισμικά στάδια (προνεωτερικό, νεωτερικό και μετανεωτερικό).
Στη μετανεωτερική κοινωνία με την ψηφιακή εξέλιξη οι ουσιώδεις δεσμοί ανήκουν στην τάξη των δικτύων, τα οποία δημιουργούν ένα νέο είδος κοινότηταςπου καλείται κάποιος να ενταχθεί. Επειδή κάθε άνθρωπος έχει ζωτική ανάγκη από τη γνώμη των άλλων, το ρόλο αυτό επιτελεί η «ασώματη κοινότητα» της κοινωνικής δικτύωσης. Έτσι, η εικόνα απογειώνει την απάρνηση της σωματικής φυσικότητας καθιστώντας την υποκειμενικά «φυσική» για τη νέα γενιά.
Συγκεκριμένα,αναφέρθηκε στο βλέμμα της μητέρας, που αποτελεί τον πρώτο καθρέπτη μας και που η ανάμνησή του παραμένη βαθιά χαραγμένη μέσα μας ακόμη και αν τα μηνύματα του μετέπειτα κυριολεκτικού καθρέπτη διαφοροποιούνται. Επιπλέον, τόνισε πως ο σχηματισμός της ταυτότητας δεν είναι ανεξάρτητος από τη γονεϊκή ματιά αλλά και γενικότερα από το βλέμμα των άλλων και την δυνατότητα που μας προσφέρει η κλήση του Θεού να αντιληφθούμε ποιοι είμαστε, κατανοώντας πώς μας βλέπει Αυτός («νυν δε γνόντες Θεόν, μάλλον δε γνωσθέντες υπό Θεού», Γαλ 4: 9). Το καθρέπτισμα του εαυτού στο βλέμμα των σημαντικών άλλων στη ζωή μας εξατρτάται από τον υγιή ή μη καθρέπτη αυτών, τις σχέσεις που καλλιεργούνται αλλά και από το τι επιζητά ο καθρεπτιζόμενος. Εδώ εδράζεται και ο ναρκισσισμός, φυσιολογικός ή παθολογικός.
Με την αυτοθεματοποίηση μπορεί να διαμορφωθεί μια ναρκισσιστική ή ψευδοναρκισσιστική ταυτότητα ή σε άλλη περίπτωση να μη διαμορφωθεί καμία ταυτότητα. Αν η γνώμη των άλλων είναι καθοριστικής σημασίας για το υποκείμενο και ο ψυχισμός αποκτά ένα κέντρο βάρους έξω από αυτόν, τότε η ωρίμανση παρουσιάζει προβλήματα, μιας και η αυτοπεποίθηση και η αυτοεκτίμηση διαρκώς μεταβάλλονται από τη γνώμη των άλλων. Κι αν αυτή η κατάσταση είναι χαρακτηριστική κατά την εφηβεία, η αυτοθεματοποίηση προκαλεί επιπλέον παράταση της αστάθειας και της διαπραγμάτευσης καθώς απειλεί με παραμονή στο συγκεκριμένο στάδιο και αναστολή της ψυχικής ωρίμανσης. Σε κλινικό επίπεδο γίνεται λόγος για αύξηση των ποσοστών της οριακής προσωπικότητας ως αποτέλεσμα της κατάχρησης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης,που με την ανυπαρξία αξιόπιστων ομιλητών επιτείνουν το πρόβλημα και αποτελούν τροχοπέδη για την ανάπτυξη της ταυτότητας. Επίσης, οι νέοι κινδυνεύουν να ταυτίσουν το είναι με την απεικόνιση του σώματός τους ενώ η εμπειρία του εδώ και τώρα στη φυσική πραγματικότητα υποβαθμίζεται από την προσδοκία της αναγνώρισης και της επιδοκιμασίας των άλλων. Και καταλήγει λέγοντας πως όσοι προβαίνουν σε αυτοθεματοποίηση τείνουν να το θεωρούν ως κάτι σημαντικό γι’ αυτούς δίνοντας υπόσταση στο τίποτα κι αυτό είναι μια μορφή μηδενισμού. Ίσως να αποτελεί κατάληξη του φαινομένου του «άδειου εαυτού» όπως περιέγραψε ο Philip Cushman.
Στο διαδίκτυο λέξεις γίνονται τα σώματα και μ’ αυτά δεν εκπέμπονται ιδέες αλλά προσκλήσεις που δεν καλούν σε διάλογο και σκέψη αλλά σε σαγήνη και υπόσχεση.Έτσι, το άτομο καθίσταται όχι συνομιλητής αλλά ελκυστής ενώ η παρόρμηση αποκτά μεγαλύτερη σημασία από την έλλογη διαβούλευση και τη δημιουργική στόχευση.
Τέλος, η ομιλία κατέληξε πως η εικονιστική αυτοθεματοποίηση για αρκετούς συνιστά έμπρακτη ψυχική παλινδρόμηση, γιατί επιστρέφει σε αρχέγονα στάδια ψυχικής ανάπτυξης επηρεάζοντας κι άλλες πτυχές της προσωπικότητάς τους, καθώς οδηγεί σταδιακά σε αποδιοργάνωση της ταυτότητας και κατ’ επέκταση σε υποβάθμιση και του πολιτισμού. Επειδή ο πολιτισμός εξελίχθηκε μέσω του λόγου και της σκέψης και κάθε άνθρωπος, όπως και το παιδί, προοδεύει από την παντοκρατορία των αισθήσεων στην ανάπτυξη του λόγου και της σκέψης, η επιστροφή στην εικόνα συνιστά νέα και πρωτότυπη μορφή ανωριμότητας και εκβαρβαρισμού.
Γι’ αυτό αποστολή των γονέων, των εκπαιδευτικών, των κληρικών, των θεραπευτών και όσων άλλων εμπλέκονται στη διαμόρφωση της δημόσιας κουλτούρας, είναι η συμβολή στη διαμόρφωση της υγιούς ψυχικής ταυτότητας των νέων.
Μετά τις δύο ομιλίες ακολούθησε γόνιμος και εποικοδομητικός διάλογος με το κοινό, ενώ η εκδήλωση έκλεισε με την καταληκτήρια προσλαλιά του πρωτοσυγκέλλου της Ι. Μητροπόλεως Δημητριάδος Αρχιμ. Δαμασκηνού Κιαμέτη.
Στο κανάλι μας στο YouTube, μπορείτε να παρακολουθήσετε όλη την εκδήλωση
